Kwa ushirikiano na Mamlaka ya Mambo ya Kale ya Israeli na Makumbusho ya Israeli, Chuo Kikuu cha Waadventista cha Kusini ndicho kituo pekee kilichopangwa nchini Marekani ambapo wageni wanaweza kuona sentensi ya kwanza kamili ya alfabeti katika historia ya binadamu iliyowahi kupatikana.

Sentensi hii ya zamani zaidi iliyotafsiriwa imeandikwa kwenye kitana cha chawa cha pembe, ambacho kilichimbuliwa na wanakiolojia wa Kusini na kinatoka mwaka wa 1700 K.K. Kifaa hiki adimu kipo kwenye maonyesho katika Makumbusho ya Kiakiolojia ya Lynn H. Wood kwenye kampasi ya Kusini kwa mkopo kutoka Mamlaka ya Mambo ya Kale ya Israeli. Maonyesho ya sasa, “Kitana cha Pembe: Chawa na Kusoma na Kuandika huko Lachish,” yako wazi kwa umma hadi Mei 2, 2025.

“Tunajivunia sana kuonyesha maonyesho haya ya kitana cha pembe,” anasema Michael G. Hasel, Ph.D., profesa wa akiolojia katika Southern, mkurugenzi wa Makumbusho ya Kiakiolojia ya Lynn H. Wood, na mkurugenzi mwenza wa uchimbaji wa Lachish.

“Ingawa kitana chenyewe ni karibu mara mbili ya ukubwa wa stempu ya posta, ni muhimu kwa uelewa wetu wa uvumbuzi wa alfabeti, ambayo ilikuwa mafanikio makubwa zaidi katika mawasiliano ya binadamu. Alfabeti bado inatumiwa na asilimia 75 ya watu duniani leo.”

Kifaa hiki kiligunduliwa mwaka 2016 wakati wa msafara wa nne kwenda Lachish, mojawapo ya miji mikubwa wakati wa kipindi cha Kanaani. Biblia inataja Lachish kwa mara ya kwanza katika Yoshua 10, ikisema kwamba mfalme wa Lachish alijiunga na muungano wa Kanaani ili kushinda Israeli.

Kitana kilichunguzwa baadaye kwa ajili ya kuchapishwa chini ya uchambuzi wa darubini na wasomi kutoka Chuo Kikuu cha Kiebrania huko Yerusalemu, na umuhimu wake uliongezeka mwaka 2022 wakati mikwaruzo midogo ilipotafsiriwa kwenye pembe hiyo na kuthibitishwa kama maneno na mtaalamu wa maandiko. Sentensi iliyoandikwa inasema, “Mwenyezi Mungu na aondoe chawa wa nywele na ndevu” kwa herufi ndogo za proto-Kanaani, mtangulizi wa alfabeti zote za kisasa. Uchambuzi wa darubini pia ulionyesha mabaki ya chawa kati ya meno mawili ya kitana hicho, ikionyesha utekelezaji wa mafanikio wa kazi yake iliyokusudiwa na kuunda uhusiano muhimu wa kiakiolojia.

Kilichoangaziwa katika The New York Times na Smithsonian, CNN, na BBC, kitana hiki kidogo lakini chenye thamani ya lugha kilitajwa kuwa ugunduzi namba moja katika akiolojia ya kibiblia na Christianity Today mwaka 2022.

“Ugunduzi huu hauwezi kupuuzwa. Uvumbuzi wa alfabeti ulikuwa mchango muhimu zaidi kwa mawasiliano katika milenia nne zilizopita,” anasema Hasel.

“Kabla ya wakati huu, mifumo tata ya uandishi huko Misri na Mesopotamia ilipunguza uwezo wa kusoma na kuandika. Leo, watu wengi duniani huunda sentensi wakitumia alfabeti inayopatikana kwenye kitana hiki.”

Usiku wa ufunguzi wa maonyesho kwenye kampasi ya Southern pia ulijumuisha kongamano la akiolojia mnamo Januari 27, likiwa na wasomi wanaotambulika kimataifa ambao walishiriki mawasilisho yanayohusiana na wakati wa ugunduzi, uchambuzi wa baadaye na usomaji wa maandiko ya kale, na athari zake kwa maendeleo ya alfabeti ambayo bado inatumiwa na mabilioni ya watu duniani leo.

Walioangaziwa pamoja na Hasel katika kongamano walikuwa Yosef Garfinkel, Ph.D., profesa mstaafu wa Akiolojia ya Israeli katika Chuo Kikuu cha Kiebrania cha Yerusalemu; Katherine Helser, ’19, mgombea wa Ph.D. katika Chuo Kikuu cha Lipscomb huko Nashville, Tennessee, mwanafunzi wa Southern ambaye eneo lake kitana kiligunduliwa; Madeleine Mumcuoglu, Ph.D., mtafiti katika Taasisi ya Akiolojia katika Chuo Kikuu cha Kiebrania cha Yerusalemu, ambaye aligundua maandiko hayo mwaka 2022; Daniel Vainstub, Ph.D., profesa wa akiolojia ya Biblia na masomo ya Mashariki ya Karibu katika Chuo Kikuu cha Ben Gurion cha Negev; na Christopher Rollston, Ph.D., mwenyekiti wa idara na profesa wa lugha na ustaarabu wa kibiblia na Mashariki ya Karibu katika Chuo Kikuu cha George Washington huko D.C.

Makala asili ilichapishwa kwenye tovuti ya habari ya Divisheni ya Amerika Kaskazini.